Hoe herken je vroegtijdig mentale klachten bij medewerkers?

Het vroegtijdig herkennen van mentale klachten bij medewerkers is een cruciale stap om langdurig verzuim door stress en burn-out te voorkomen. Als werkgever of leidinggevende kun je subtiele signalen oppikken die kunnen wijzen op mentale overbelasting, stress of beginnende burn-out. Door alert te zijn op deze signalen en tijdig actie te ondernemen, kun je medewerkers ondersteunen voordat de klachten verergeren. Hier zijn praktische tips en richtlijnen om mentale klachten vroegtijdig te signaleren en aan te pakken.

1. Let op veranderingen in gedrag en prestaties

Een van de eerste tekenen van mentale klachten is vaak een verandering in gedrag of prestaties. Hoewel iedereen wel eens een mindere dag heeft, kunnen consistente veranderingen een aanwijzing zijn voor stress of andere mentale uitdagingen.

Waar moet je op letten?

• Verlaagde productiviteit: Als een medewerker plotseling minder efficiënt werkt of vaker fouten maakt, kan dit een teken zijn van verminderde concentratie door stress.
• Ongewone stemmingswisselingen: Let op of iemand zich vaker terugtrekt, snel geïrriteerd raakt of juist extreem enthousiast gedrag vertoont.
• Verhoogd ziekteverzuim: Een medewerker die regelmatig korte tijd afwezig is, kan onbewust een burn-out of andere mentale klachten aan het ontwikkelen zijn.

2. Signalen van fysieke klachten

Mentale problemen uiten zich vaak in fysieke klachten. Stress kan bijvoorbeeld leiden tot hoofdpijn, maagklachten en zelfs verhoogde bloeddruk. Medewerkers die regelmatig klagen over fysieke ongemakken kunnen last hebben van mentale overbelasting.

Veelvoorkomende fysieke symptomen van stress:

• Vermoeidheid: Mensen met mentale klachten voelen zich vaak uitgeput en energieloos.
• Slaapgebrek: Let op klachten over slaapproblemen, zoals moeite met inslapen of doorslapen.
• Spanningen of pijn in het lichaam: Veel stressklachten gaan gepaard met nek- en rugklachten of spierpijn.

Als leidinggevende is het belangrijk om deze signalen serieus te nemen. Vaak hebben medewerkers niet door dat hun fysieke klachten samenhangen met mentale stress.

3. Verminderde motivatie en betrokkenheid

Een medewerker die kampt met mentale klachten kan een afname in motivatie en betrokkenheid vertonen. Dit kan zich uiten in minder enthousiasme over werkprojecten of een gebrek aan initiatieven.

Let op het volgende:

• Afname van eigen initiatief: Medewerkers met mentale klachten nemen minder vaak het initiatief of tonen minder enthousiasme voor nieuwe taken.
• Afstandelijk gedrag: Het komt voor dat mensen met mentale klachten zich emotioneel afsluiten en minder sociaal gedrag vertonen richting collega’s.
• Negatieve houding: Een overdreven negatieve houding ten opzichte van het werk kan wijzen op verminderde veerkracht en energie door stress.

Als je merkt dat een medewerker minder betrokken is en vooral uit gewoonte komt werken, kan dit een signaal zijn om het gesprek aan te gaan en te informeren hoe het met hen gaat.

4. Observeer veranderingen in communicatie

Mentale klachten beïnvloeden vaak de manier waarop iemand communiceert. Medewerkers die mentale klachten ervaren, kunnen zich bijvoorbeeld abrupt kortaf gedragen of juist heel gesloten worden.

Signalen in communicatie die op stress kunnen wijzen:

• Vermijden van overleg of vergaderingen: Medewerkers die zich vaak terugtrekken uit groepsmomenten kunnen mogelijk mentale problemen ervaren.
• Gehaaste of oppervlakkige communicatie: Stress zorgt ervoor dat mensen de neiging hebben om oppervlakkiger of kortaf te reageren.
• Ongebruikelijke conflicten met collega’s: Mensen die last hebben van mentale klachten raken vaker in conflict met anderen of reageren sneller op een manier die ze normaal niet zouden doen.

Let ook op collega’s die regelmatig aangeven zich slecht te kunnen concentreren of die tijdens gesprekken een afwezige indruk maken.

Plan regelmatig een-op-een gesprekken in

Een open communicatielijn is essentieel om mentale klachten in een vroeg stadium te kunnen herkennen. Regelmatig een-op-een gesprekken houden, ook wel ‘check-ins’, kan daarbij helpen. Het biedt medewerkers de kans om in een veilige omgeving aan te geven waar ze tegenaan lopen.

Hoe voer je een open gesprek over mentale gezondheid?

• Vraag oprecht hoe het gaat: Begin het gesprek door te vragen naar hun welzijn en hoe ze zich voelen, zowel op werk als daarbuiten.
• Laat ruimte voor openheid: Luister actief zonder direct te oordelen. Geef medewerkers de ruimte om te vertellen wat ze dwarszit.
• Zorg voor vertrouwelijkheid: Medewerkers moeten erop kunnen vertrouwen dat hun gesprek privé blijft. Creëer een veilige omgeving waarin ze eerlijk kunnen zijn.

Regelmatige check-ins helpen om een vertrouwensband op te bouwen, wat het makkelijker maakt voor medewerkers om zich kwetsbaar op te stellen over hun mentale gezondheid.

Betrek een bedrijfsarts voor professionele ondersteuning

Het inschakelen van een bedrijfsarts is een waardevolle stap om mentale klachten in een vroeg stadium te herkennen en aanpakken. Bedrijfsartsen zijn getraind om mentale klachten te herkennen en kunnen objectief advies geven over mogelijke aanpassingen op de werkvloer.

Hoe kan de bedrijfsarts helpen?

• Gezondheidschecks en screenings: Bedrijfsartsen kunnen medewerkers preventief screenen op stressgerelateerde klachten.
• Ondersteuning en advies aan leidinggevenden: Een bedrijfsarts kan leidinggevenden adviseren over de beste aanpak om mentale klachten te bespreken en te ondersteunen.
• Vroegtijdige interventie en begeleiding: Bij beginnende klachten kan de bedrijfsarts begeleiding bieden om verdere problemen te voorkomen, bijvoorbeeld door doorverwijzing naar een psycholoog of coach.

Het betrekken van een bedrijfsarts laat zien dat je als werkgever serieus investeert in de gezondheid en het welzijn van je team, wat ook de band tussen werkgever en werknemer versterkt.

Zorg voor een preventieve aanpak

Door bewust te letten op signalen van mentale klachten, kun je als werkgever of leidinggevende tijdig ingrijpen en je medewerkers helpen om hun mentale gezondheid op peil te houden. Vroegtijdige herkenning voorkomt langdurig verzuim, vergroot de werktevredenheid en versterkt de loyaliteit binnen het team. Met een proactieve benadering draag je bij aan een gezondere, productievere werkomgeving waarin medewerkers zich gesteund voelen en zich optimaal kunnen ontwikkelen.